آذربایجان غربی سرزمین کلیساهای کهن/ سفر به مهد ادیان و مذاهب

به گزارش خبرنگار مهر در ارومیه، آذربایجان غربی با توجه به بقایای آثار تاریخی، سرزمینی با قدمت بیش از هشت هزار سال بوده و با وجود مواجهه با فراز و نشیبهای تاریخی گوناگون، با دارا بودن آثار و بناهای مذهبی از جمله کلیساها نماد و زبان گویای تعامل فرهنگی و زندگی مسالمت آمیز ادیان مختلف در این پهنه گیتی است.

آذربایجان غربی سرزمین احترام به ادیان، باورها و آئین های گوناگون در برگیرده آثار و بقایای تاریخی از زرتشت که نخستین آیین یکتاپرستی جهان تا مسیحیت و اسلام بوده و هم اکنون نیز با گذشت هزاران سال در تضارب اندیشه‌ها، تعامل ادیان و مذاهب نقش محوری ایفا می کند.

کلیسای ننه مریم قدیمی ترین کلیسای ایران

کلیساهای ارومیه بیشتر شامل کلیساهای آشوری‌هاست، البته کلیسای مربوط به ارامنه (کلیسای قره باغ) هم در نزدیکی این شهر دیده می‌شود. مهم‌ترین کلیساهای ارومیه، کلیسای حضرت مریم معروف به ننه مریم است.

این کلیسا در مرکز شهر ارومیه و در خیابان خیام قرار گرفته و بنای اولیه آن مربوط به قرن اول میلادی است و از آن به عنوان کهن‌ترین کلیسای ایران یاد می‌شود، برای مسافری که قصدش سفر در مسیر کلیساهاست، دیدار از نخستین کلیسای ایران، جذابیتی خاص دارد.

از دیگر کلیساهای شهرستان ارومیه مربوط به آشوری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کلیسای ماریوحنا: در 24 کیلومتری شمال ارومیه و در داخل روستای آده واقع شده است که بنای موجود، در سال 1901 میلادی بر بقایای کلیسایی از دوران ایلخانی بنا شده است.

قابل ذکر است که کلیسای دیگری به نام کلیسای ماریوحنا در 40 کیلومتری شمال ارومیه بر بلندترین نقطه کوه و مشرف بر روستای گویلان ساخته شده است.

کلیسای ماردانیال: متعلق به دوران ساسانیان در 25 کیلومتری شمال ارومیه و بر بالای یک تپه باستانی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد بر ساحل رودخانه نازلوچای بنا شده است.

کلیسای مارصبر یشوع: در 30 کیلومتری شمال ارومیه و در روستای موشی‌آباد بر ساحل دریاچه ارومیه واقع شده است.

کلیسای مارگیور کیس: در 35 کیلومتری شمال ارومیه در روستای سپرغان قرار دارد در نزدیکی این کلیسا، کلیسای حضرت مریم و کلیسای حضرت سرکیس نیز قرار دارند.

همچنین کلیسای دیگری نیز به نام کلیسای مارگیور کیس در هشت کیلومتری شرق ارومیه و در روستای گلپاشین دیده می‌شود.

کلیسای مارت خنه: در 45 کیلومتری شمال ارومیه کلیسای مارت خنه در روستای جمال‌آباد واقع شده و متعلق به دوره ساسانیان است.

کلیسای پطروسوپولس: در 10 کیلومتری جاده ارومیه ـ بندر گلمخانه واقع شده و قدمت آن به قرن هشتم میلادی می‌رسد که توسط مربختیشوع، از پزشکان معروف هارون‌الرشید، خلیفه عباسی، بنا شده است.

کلیسای مار سرکیس: در پنج کیلومتری جنوب شهر ارومیه و در روستای کلیسا کندی قرار دارد.

کلیسای مارتوما: در 30 کیلومتری غرب شهر ارومیه در روستای بالولان واقع شده و تاریخ آن مربوط به دوران ساسانیان است.

کلیسای حضرت مریم: کلیسای دیگری است که در 32 کیلومتری غرب شهر ارومیه در روستای موانا قرار دارد، کتیبه ای به خط آرامی، تاریخ بنای این کلیسا را به سال 1879 میلادی نسبت می‌دهد.

تنها کنیسه (کنیسه کلیمیان) استان آذربایجان غربی نیز در محله نجاران شهر ارومیه و در کنار بازار قدیمی واقع شده که دیدارش خالی از لطف نیست.

کلیسای هفتوان: در مسیر ارومیه به سلماس می توان از برخی از کلیساهایی که در شمال شهر ارومیه قرار دارند و نامشان را ذکر کردیم، دیدار کرد در سه کیلومتری جنوب شهر سلماس و در داخل روستای هفتوان، کلیسایی به همین نام قرار دارد که این کلیسای ارامنه در زلزله سال 1930 میلادی خسارات سنگینی دید و پس از این تاریخ بازسازی شد.

کلیسای آشوری‌های سلماس: به نام کلیسای مارگیور کیس در 6 کیلومتری غرب شهر و در روستای خسروآباد واقع شده و بنای اولیه آن مربوط به دوره ساسانیان است و برخی عقیده دارند که صلیب مقدس حضرت مسیح که توسط خسرو پرویز از اورشلیم آورده شده بود، در این کلیسا نگهداری می‌شد.

کلیسای سورپ سرکیس: یکی از دلایل اهمیت شهر خوی برای کسانی که به این شهر سفر می‌کنند، وجود مقبره منسوب به شمس تبریزی و همچنین میل شمس است اما وجود کلیسای ارامنه سورپ سرکیس که در محله قدیمی شهر خوی، معروف به کهنه محله قرار دارد و قدمت آن به قرن 12 میلادی می‌رسد، برای مسافر مسیر سفر بسیار حایز اهمیت است.

سه کلیسای دیگر در خوی وجود دارند که همگی از کلیساهای ارامنه به شمار می‌روند، کلیسای فنایی مربوط به دوران صفویه است و در حومه شهر خوی قرار دارد.

کلیسای مهلذان: در 10 کیلومتری جاده خوی ـ ایواوغلی در روستایی به نام مهلذان واقع شده است. مسافری که قصد دارد از خوی به سمت چالدران برود، می تواند از کلیسای قریس در 40 کیلومتری جاده خوی ـ فیرورق ـ چالدران، واقع شده در روستای قریس دیدار کند.

قره‌کلیسا: کلیسای تادئوس (طاطاووس) معروف به قره‌کلیسا در نزدیکی شهر چالدران از توابع استان آذربایجان غربی در روستایی به همین نام قرار گرفته و برخی منابع از آن به عنوان نخستین بنای مسیحی جهان یاد کرده‌اند به همین خاطر حضور و تجمع ارامنه در این محل برای انجام مناسک عبادی، با توجه به تقدس این محل و ارتباط آن به یکی از حواریون مسیح (طاطاووس) چهره ویژه‌ای به این مکان می‌دهد.

مراسم آیینی عبادی قره‌کلیسا که با توجه به سالگرد طاطاووس یکی از حواریون مسیح در این منطقه برگزار می‌شود از جمله مراسم اقلیت‌های مذهبی ارامنه است که از جهت‌های گوناگون دارای ویژگی‌های مختص به خود است، زمان برگزاری این مراسم بر اساس تقویم شمسی ممکن است هر ساله از 25 تیر تا هفته نخست مرداد ماه متغیر باشد.

مراسم این ایام طی روزهای پنجشنبه، جمعه و شنبه به اجرا در می‌آید، با ذکر این نکته که زائران و مسافران از یک روز قبل برای حضور در مراسم و اتراق در چادرهایی که از سوی شورای خلیفه‌گری ارامنه برپا شده و یا چادرهای شخصی از دور و نزدیک خود را به محل می‌رسانند